سولفات کبالت در خوراک دام و طیور
کبالت یکی از مواد معدنی کم مصرف ضروری در تغذیه نشخوارکنندگان، به خصوص گاو شیری می باشد که نقش تغذیه ای اختصاصی به جز شرکت در ساختار ویتامین B12 برای آن در نظر گرفته نشده است. در واقع، وقتی در رابطه با تغذیه کبالت صحبت می کنیم، منظور اصلی وضعیت ویتامین B12 می باشد.
کبالت جهت سنتز میکروبی ویتامین B12 ضروری می باشد. اگر به فرمول شیمیایی این ویتامین نگاهی بیندازیم که به صورت C63H88O14N14PCo نشان داده می شود، ۵/۸-۴/۴ درصد از این ساختار از عنصر کبالت تشکیل شده است. کبالت هسته مرکزی این ویتامین می باشد. نام دیگر ویتامین B12، سیانوکوبالامین می باشد که نشان دهنده اهمیت نقش کبالت در ساختار آن است.
نشخوارکنندگان
از آنجایی که ویتامین B12 در گیاهان سنتز نمی شود، انسان و بسیاری از حیوانات مونوگاستریک (تک معده ای)، به شکل فعال کبالت یعنی ویتامین B12 نیاز دارند. در مقابل، نشخوارکنندگان بالغ این ویتامین را از طریق تخمیر خوراک در شکمبه بدست می آورند. معمولا غلظت کبالت در مایع شکمبه بالاتر از ۰/۵ میلیگرم در هر میلی لیتر می باشد،
در صورتی که میزان کبالت از این مقدار کمتر شود، تولید ویتامین B12 در شکمبه با اختلال مواجه خواهد شد. از طرفی تامین کبالت در نشخوارکنندگان جوان نیز بسیاز حائز اهمیت است، چون این حیوانات تا سن ۸-۶ هفتگی قادر به سنتز ویتامین B12 از طریق تخمیر شکمبه ای نیستند و باکتری های شکمبه باید مستقیما از کبالت جهت سنتز آن استفاده کنند.
در گونه های پرورشی برای تامین گوشت، یعنی گاوهای گوشتی، مقدار نیاز به کبالت بیشتر از گونه های شیری می باشد، چون ویتامین های B9 و B12 به صورت گسترده ای در شکمبه این حیوانات تخریب می گردد. به طور کلی، باید مدنظر داشت که حیوانات نشخوارکننده نسبت به حیوانات غیرنشخوارکننده به کمبود ویتامین B12 حساس تر هستند چون این حیوانات به گلوکونئوژنز جهت برآورده سازی نیازهای گلوکز خود وابسته می باشند.
ویتامین B12
مهمترین فاکتور موثر در تولید ویتامین B12 توسط میکروارگانیسم های شکمبه، غلظت کبالت در جیره می باشد. در صورت عدم تامین کبالت، میزان تولید این ویتامین در شکمبه، طی چند روز سریعا کاهش می یابد. البته توجه به این نکته نیز ضروری است که میزانی از کبالت که در شکمبه به این ویتامین تبدیل می شود، ۱۳-۳ درصد کل میزان کبالت مصرف شده می باشد.
میزان کبالت در بدن حیوانات نسبت به سایر مواد معدنی ضروری، کمترین مقدار می باشد و زمانی اهمیت تامین آن از طریق جیره دام بیشتر نمود پیدا می کند که بدانیم این ماده معدنی در بدن ذخیره نشده و احتیاجات آن باید از طریق جیره تامین شود. مقدار تامین شده از جیره نیز باید مورد بررسی قرار گیرد چون تداخل بین مواد معدنی یکی از مشکلات رایج در زمینه تامین نیازهای دام از طریق مکمل ها و پیش مخلوط های ویتامینه و معدنی می باشد.
یکی از عناصری که کبالت بیشترین تداخل را با آن دارد، آهن جیره می باشد به طوری که در زمان کمبود آهن در بدن، میزان جذب کبالت افزایش می یابد و برعکس. بنابراین یکی از مواردی که باید در هنگام تنظیم مکمل ها و پیش مخلوط های ویتامینه و معدنی به آن توجه شود، تداخل بین این دو عنصر معدنی در سطوح مورد نیاز دام است.
تحقیقات
در زمینه میزان احتیاجات روزانه دام به کبالت منابع علمی مختلف از سالیان دور به بررسی این قضیه پرداخته اند. در گذشته، عموما پیش بینی می شد که باکتری های شکمبه جهت سنتز ویتامین B12، به ۰/۱۱-۰/۰۷ میلی گرم کبالت به ازای هر کیلوگرم خوراک در روز نیاز دارند.
بعدها با پیشرفت تحقیقات در این زمینه و افزایش تولید در دام های شیری، تحقیقات ثابت کرد که نیاز تغذیه ای کبالت در گاوهای شیری پرتولید به دلیل وابستگی بسیار بالای آنها به متابولیسم پروپیونیک اسید و بازده پایین تبدیل کبالت به
این ویتامین، ۲/۴- ۱/۲ میلی گرم کبالت به ازای هر کیلوگرم از ماده خشک مصرفی می باشد و حد مسمومیت آن را نیز ۲۵ میلیگرم کبالت به ازای هر کیلوگرم ماده خشک جیره گزارش کردند.
در NRC نسخه ۲۰۰۱ بیان شد که بخش اعظمی از نیاز دام به کبالت از طریق مواد خوراکی پایه در جیره تامین می گردد و نیازی به تامین این عنصر معدنی از طریق مکمل یا پیش مخلوط ویتامینه و معدنی نیست اما از طرفی باید به این مورد نیز توجه داشته که اطلاعاتی از میزان کبالت موجود در مواد خوراکی در شرایط مختلف در دسترس نیست و نمی توان قاطعانه در این رابطه در نظر گرفت.
کمیته تحقیقات ملی آمریکا موسوم به NRC در سال ۲۰۰۱ میزان مورد نیاز کبالت در گاو شیری در شرایط مختلف را ۰/۱۱ میلیگرم به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی گزارش کرد که اگر میزان ماده خشک مصرفی یک راس گاو شیری با تولید ۳۵ لیتر شیر در روز را ۲۳/۶ کیلوگرم در نظر بگیریم، مقدار مورد نیاز روزانه ۲/۶ میلیگرم کبالت در روز خواهد بود.
نتیجه گیری
جدیدترین تحقیقات انجام شده در سطوح مختلف کبالت نشان داده است که مصرف میزان ۰/۲ میلیگرم کبالت به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی می تواند تاثیرات بسیار خوبی بر تخمیر شکمبه ای، بهبود تولید شیر و شرایط بالانس انرژی در گاو شیری داشته باشد که این مقدار از میزان گزارش شده توسط کمیته تحقیقات ملی آمریکا در سال ۲۰۰۱ بالاتر است.
این میزان از کبالت تامین شده سبب می گردد کارایی تبدیل کبالت و ساخت ویتامین B12 از ۴/۴ درصد به ۹/۵ درصد افزایش پیدا کند که می تواند یک حالت ایده آل برای این واکنش سنتزی در نظر گرفته شود. مکمل ها و پیش مخلوط های ویتامینه و معدنی آراد رشد با در نظر گرفتن میزان احتیاجات دام و جدیدترین تحقیقات روز دنیا، می تواند تمام نیازهای روزانه دام به مواد مغذی کم مصرف را به دقیق ترین شکل ممکن تامین کند.
مفید بود